Friesland? Waar ligt dat ook alweer? Dat is toch de provincie van de Elfstedentocht? Die provincie vol boerderijen, klompen, meren, weilanden en uhm… weilanden? Dat klopt helemaal, maar volgens onze bijna helemaal echte Friesch Max Pieter is er meer, veel meer. Daarom vond hij het een goed idee om een pagina te vullen met feiten over Friesland die je nog niet wist, die je misschien al wel wist, maar ook vooral die je eigenlijk helemaal niet wil weten!
Naam
Oké, we beginnen bij het begin: de naam! Waarom heet Friesland eigenlijk Friesland? Sinds de Middeleeuwen bestaat het verhaal dat Friesland is vernoemd naar haar stichter: de legendarische Friso. Een lulverhaal? Zou kunnen. Er bestaan namelijk ook nog andere theorieën. Zo is er een theorie die beweert dat de Romeinse keizer Valentianus het gewoon ontzettend koud vond in Friesland en het stuk grond daarom heeft omgedoopt tot Vrieslant, later Friesland. Recenter is echter de theorie die beweert dat de volksnaam Fries afkomstig is van het volk met krulharen. De waarheid zal nog eventjes in het midden blijven, maar gezien mijn eigen volumeloze manen en de zomerse temperaturen blijf ik graag in de legendarische Friso geloven. Maar wanneer werd Friesland dan Fryslân? Op 1 januari 1997 werd Friesland officieel omgedoopt tot Fryslân door de Provinciale Staten.
Fryslân, heitelân!
Door Randstedelingen en het andere schorem van buiten de Friesche grens wordt vaak de grap gemaakt dat je om met de trein in Friesland te komen je je paspoort op zak moet hebben. Een domme grap? Nee, ze lopen gewoon een beetje achter. Want pas in 1795 werd Friesland een provincie van Nederland. Grappig om terug te zeggen? Rond 719 was de Randstad nog gewoon onderdeel van Friesland!
De Fryske taal
Naar schatting spreken momenteel zo’n 440.000 mensen Fries, waarvan zo’n 350.000 mensen ook daadwerkelijk als moedertaal. Hou tijdens je studiejaren dus maar een Fries woordenboek bij de hand! Echt noodzakelijk? Nee, niet echt. Tenzij je als ambtenaar aan het werk gaat bij de overheid in Friesland. Iedereen heeft namelijk het recht om daar Fries tegen je te spreken, evenals in de rechtbank. Al kun je het natuurlijk echt niet maken om na je studententijd in Friesland de begrippen stokslobberen en greppeltje graaien niet te kennen!
Omdat jij straks natuurlijk meteen wil integreren tussen de Fryske famkes en jonkjes in je nieuwe klas hebben wij hier alvast de belangrijkste woorden voor je op een rijtje gezet!
Goedemorgen – Moarn
En wat voor toffe naam heb jij? – Hoe hjitsto?
Mijn naam is – Ik hjit
Flex om je te leren kennen maat – Tige nei’t sin yn’t wolnimmen!
Nog een beetje brak vandaag? – Hoe giet it?
Nee, totaal naar de tering maat! – It giet net sa goed.
Houden van – Hâlde fan
Tot over je oren verliefd zijn – Fereale wêze
Zoenen – Tútsje
Regelen – Tongetúte
Het hebben van een Prela – Kealleleafde
Als je iemand kwijt bent tijdens het stappen – Wy binne ien kwyt
Tsjoch – Proost
Sex – Geslachtsferkear
Porno – Erotyk
Stokslobberen en greppeltje graaien? Vraag dat maar aan een Frysk famke.
Leeuwarden vs. Friesland
Leeuwarden, een stad met een geheel eigen cultuur, maar vooral ook een stad waar geen Fries wordt gesproken. Zo wordt er in Leeuwarden stellig beweerd dat Friesland om Leeuwarden heen is gebouwd en menen veel Harlingers in een voorstad van Londen te wonen. Een interessante kijken op de zaken? Zeker! Maar waar komen deze beweringen vandaan? Van oudsher zijn ’Liwwadders’ voor Cambuur en de rest van Friesland voor Heerenveen, in Leeuwarden vaak Akkrum-Zuid of DKV genoemd. Een afkorting die staat voor ‘Dertig Kilometer Verderop’.
Bier
Zo, terug naar de intentie. Friesland kent namelijk verschillende eigen brouwerijen die verrassend lekkere biertjes produceren. Ken jij bijvoorbeeld de bierbrouwerijen Admiraals Bierbrouwerij Aldtsjerk, Amelander, Brandsma, Grutte Pier, Kleine Beer, Kroon op Leeuwarden, Terschellinger Bieren en Us Heit? Nee? Nog nooit van gehoord? Proeven dan maar, ik zeg: tsjoch
Beerenburg
Beerenburg is een op kruiden getrokken gedestilleerde drank, in studentenkringen ook wel spraakwater genoemd, maar vooral ook een drankje waar jij de komende jaren vast ontzettend vaak kappot aan zal gaan! Prima te drinken in combinatie met frisdrank of koffie. Maar hoe bestel je een Beerenburger als een echte Fries?
Beerenburg cola – Beco
Beerenburg Fanta – Mandarijntje
Beerenburg ijsthee – IJsbeertje
Beerenburg jus d’orange – Berenjus
Beerenburg koffie – Dokkumer koffie
It giet oan!
De Elfstedentocht is een bijna 200 kilometer lange schaatstocht die wordt gereden op de Friese wateren, als het vriest dan natuurlijk. Dus eigenlijk bijna nooit. Maar hoe kan het dan toch dat heel Nederland elk jaar weer ontzettend uitkijkt naar dit sportevenement? Geen idee eigenlijk. De laatste keer is de Elfstedentocht gereden in 1997, toen ik nog een klein Max Pietertje was dus. Grappig detail: mijn opa heeft hem ook twee keer geschaatst. Dat geeft toch wel een gevoel van trots. De laatste tocht der tochten is gewonnen door Henk Angenent. Gelukkig gaat de Elfstedentocht wel elk jaar gewoon door op de fiets, de skeelers enz. En de elf steden zelf? Ljouwert, Snits, Drylts, Sleat, Starum, Hylpen, Warkum, Boalsert, Harns, Frjentsjer en Dokkum.
Feesten in Friesland!
In de zomermaanden trekt heel Nederland naar het noorden des lands om de vakantie door te brengen op zeilkamp of op een van de Friese eilanden. Maar het skûtsjesilen, een zeilwedstrijd met platbodems die twee weken lang op de Friese meren plaatsvindt, is ook zeker het bezoeken waard als je eens goed uit je pannenkoek wil gaan, net als de ballonfeesten in Joure. En wie werd er niet voor het eerst dronken op de Sneekweek? Voor mensen die het iets lokaler op willen zoeken kunnen natuurlijk ook de feesttent instappen op een willekeurige merke.
Sporten
Hoe kan het ook anders: op een pagina over Friesland mag natuurlijk het fierljeppen en kaatsen niet ontbreken. Maar weet je wat, sommige dingen kunnen misschien beter voor de Friezen zelf blijven. Of ga zelf maar eens op zoektocht uit!
Door: Maxpieter Dijkstra
